Γλυκόζη (65-100 mg/dL): Η γλυκόζη παράγεται από τους υδατάνθρακες της δίαιτας, καθώς και από τη μετατροπή του γλυκογόνου σε γλυκόζη στο ήπαρ. Αυξημένες συγκεντρώσεις μετά από νηστεία είναι ενδεικτικές για ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, γεγονός που επιβεβαιώνεται με δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη. Αυξημένη τιμή γλυκόζης παρατηρείται συχνά σε σακχαρώδη διαβήτη, σύνδρομο Cushing, παγκρεατίτιδα και στρες, ενώ μειωμένη τιμή σε ασιτία, ηπατική βλάβη, αλκοολισμό και ινσουλίνωμα. Πιο συγκεκριμένα, συγκεντρώσεις γλυκόζης νηστείας 100-125 mg/dL συνεπάγονται διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (impaired fasting glucose-IFG), ενώ τιμές γλυκόζης νηστείας ≥ 126 mg/dL θέτουν τη διάγνωση σακχαρώδους διαβήτη (Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, 2013).

Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1c) (4.5-5,7%): Η εξέταση αυτή αντανακλά τη μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα για μια περίοδο 2-3 μηνών πριν την εξέταση. Η εξέταση αυτή μπορεί να συμβάλλει στη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη (τιμές ≥ 6,5%), η κύρια εφαρμογή της, ωστόσο, είναι στην παρακολούθηση των ασθενών με προδιαβήτη ή σακχαρώδη διαβήτη και στην αξιολόγηση τόσο της αποτελεσματικότητας της θεραπείας όσο και της συμμόρφωσης των ασθενών σ’ αυτή.

Η από του στόματος δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (Oral Glucose Tolerance Test – OGTT), από την οποία προκύπτει μια καμπύλη γλυκόζης και ινσουλίνης, είναι μια εξειδικευμένη εξέταση, η οποία συνήθως διεξάγεται για τη διερεύνηση της παρουσίας σακχαρώδους διαβήτη. Η δοκιμασία γίνεται πρωί, μετά από δεκάωρη νηστεία, αφού προηγηθούν τρεις ημέρες ελεύθερης δίαιτας η οποία πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 150 γραμμάρια υδατανθράκων την ημέρα. Η σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια αυτού του τριημέρου πρέπει να είναι η συνήθης του υπό εξέταση ατόμου. Στον ασθενή χορηγούνται 75 g άνυδρης γλυκόζης, διαλυμένα σε 250-350 mL νερού, τα οποία πρέπει να ληφθούν από το στόμα σε χρονικό διάστημα 3-5 λεπτών. Αιμοληψία πραγματοποιείται πριν την κατανάλωση της γλυκόζης (συγκεντρώσεις νηστείας) και 30, 60, 120 και 180 λεπτά μετά τη λήψη της γλυκόζης. Συγκεντρώσεις γλυκόζης στα 120 λεπτά ≥ 200 mg/dL θέτουν τη διάγνωση σακχαρώδους διαβήτη, ενώ τιμές ≥140 και <200 mg/dL συνεπάγονται διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (impared glucose tolerance-IGT).

Οι δοκιμασίες και τα κριτήρια για τη διάγνωση του ΣΔ  αποτελούν κοινό σημείο ομοφωνίας της EASD(European Association for the Study of Diabetes),  της ADA (American Diabetes Association), αλλά και της ΕΔΕ(Ελληνική Διαβητολογική

Πολύ πρόσφατα προτάθηκε η χρησιμοποίηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) για τη διάγνωση του ΣΔ2, υπό την προϋπόθεση ότι η μέτρηση γίνεται με μέθοδο αναφοράς αυτή που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη DCCT και είναι πιστοποιημένη από το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (National Glycohemoglobin Standardization Program – NGSP) και ότι  το εργαστήριο που την εκτελεί είναι επίσης πιστοποιημένο από το NGSP.

 Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά τη χρησιμοποίηση της HbA1c, ως μέθοδο διάγνωσης του ΣΔ2

Οι μονάδες που χρησιμοποιούνται για να εξηγήσουν το επίπεδο HbA1c αλλάζουν. Μέχρι πρόσφατα τα αποτελέσματα εμφανίστηκαν μόνο ως ποσοστό (%). Οι ΗΠΑ αλλα και άλλες χώρες εισάγουν τις νέες διεθνείς μονάδες (μονάδες IFCC) που εμφανίζονται ως mmol / mol, για παράδειγμα 7.3% = 56 mmol / mol.

The relationship between the NGSP network and IFCC networks was evaluated and a master equation was developed to document this relationship (NGSP = [0.9148 * IFCC] + 2.152). In 2007, the IFCC recommended that IFCC HbA1c be expressed as mmol HbA1c/mol Hb.  With these new units, the master equation changes to NGSP = [0.09148 * IFCC] + 2.152).  This change in units avoids any confusion between NGSP and IFCC results.

Καταστάσεις που  επηρεάζουν τη μέτρηση της HbA1c. Μια πρόσφατη μετάγγιση αίματος μπορεί να μειώσει την HbA1c του ασθενούς επειδή το αίμα το οποίο υποβάλλεται σε μέτρηση δεν είναι του ίδιου ασθενούς. Η αναιμία Η νεφρική ανεπάρκεια και η ανεπάρκεια της γλυκόζης-6-φωσφορικής αφυδρογονάσης (G6PD) μειώνουν τη διάρκεια ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων και μπορεί να οδηγήσουν σε τεχνητά χαμηλή HbA1c και μερικά φάρμακα όπως είναι η ασπιρίνη μπορεί να επηρεάσουν την γλυκοζυλίωση και να οδηγήσουν σε τροποποιημένη HbA1c.   Επιπλέον, η διάγνωση του διαβήτη δεν μπορεί να βασιστεί στα επίπεδα της HbA1c σε ασθενείς με διάφορες μορφές αναιμίας ή σε άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες- καταστάσεις συχνές στην Ελλάδα.

Διαχείριση γλυκαιμίας στο διαβήτη: παλιές και νέες προσεγγίσεις

Η HbA1c είναι η πιο χρησιμοποιούμενη παράμετρος για την αξιολόγηση του γλυκαιμικού ελέγχου. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η έννοια της υπεργλυκαιμίας έχει αλλάξει βαθιά και ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη διαφορετικές πτυχές της υπεργλυκαιμίας. Μια σύγχρονη προσέγγιση για τον γλυκαιμικό έλεγχο θα πρέπει να επικεντρώνεται όχι μόνο στην επίτευξη και διατήρηση των βέλτιστων συγκεντρώσεων HbA1c όσο το δυνατόν νωρίτερα, αλλά και στη μείωση της μεταγευματικής υπεργλυκαιμίας, της γλυκαιμικής μεταβλητότητας και στην παράταση όσο το δυνατόν περισσότερο στο εύρος του χρόνου σε σχεδόν φυσιολογική γλυκαιμία. .

Αυτοί οι στόχοι θα πρέπει να επιτυγχάνονται με παράλληλη αποφυγή της υπογλυκαιμίας, η οποία, εάν εμφανιστεί, θα πρέπει να επανέλθει σε φυσιολογική γλυκαιμία.

 Η σύγχρονη τεχνολογία, όπως η περιοδική σάρωση της γλυκόζης και η συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης, μαζί με νέες φαρμακευτικές θεραπείες (π.χ. εξαιρετικά γρήγορες ινσουλίνες, αναστολείς SGLT2 και αγωνιστές υποδοχέα GLP-1), θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αλλαγή του τοπίου της διαχείρισης της γλυκόζης με βάση την HbA1c υπέρ μιας πιο ολιστικής προσέγγισης

Το τεστ HbA1c (επίσης γνωστό ως το τεστ A1c ή γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη) είναι ένας τρόπος για να δείτε το μέσο επίπεδο γλυκόζης στο αίμα σας για μια χρονική περίοδο (το προηγούμενο 3μηνο).  Μέχρι πρόσφατα τα αποτελέσματα καταγράφονται  μόνο ως ποσοστό. νέες διεθνείς μονάδες (μονάδες IFCC) που εμφανίζονται ως mmol / mol, για παράδειγμα 7.3% = 56 mmol / mol.

Ο έλεγχος για τη διάγνωση του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2  περιλαμβάνει:

• Γλυκόζη πλάσματος νηστείας (δις )
• Έλεγχος HbA1c

• Επί αμφιβόλου διάγνωσης από τη γλυκόζη πλάσματος νηστείας (επί τιμών 100-126 mg/dl) προτείνετε η διενέργεια καμπύλης ανοχής γλυκόζης 75 gr και μετρήσεις γλυκόζης: 0 min και 120 min.

Κριτήρια διάγνωσης του Σακχαρώδους Διαβήτη

      1 )Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥126 mg/dL (7.0 mmol/l),

      2 )Γλυκόζη πλάσματος 2 ωρών (κατά τη δοκιμασία φόρτισης με γλυκόζη 75 γρ)   

         ≥200mg/dL (11,1 mmol/l)

      3) Τυχαία μέτρηση γλυκόζης πλάσματος ≥200 mg/dL(11,1 mmol/l)  σε άτομο με ΣΔ   

           με τυπικά συμπτώματα υπεργλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμική κρίση

      4) HbA1c ≥6,5%*

Ο έλεγχος για τη διάγνωση του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1  περιλαμβάνει:

• C-πεπτίδιο και ινσουλίνη πριν (0΄)και μετά από φόρτιση με γλυκαγόνη (6΄)κατά περίπτωση επί πιθανότητας για την διάγνωση του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1.
• Αντισώματα επί πιθανότητας Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1.

Ανίχνευση αντισωμάτων σακχαρώδη ΣΔ τ1

       1/ Αντισώματα έναντι νησιδίων του παγκρέατος ( anti – ICA)

       2/ Αντισώματα έναντι της ινσουλίνης   (anti – IAA)

      3/ Αντισώματα έναντι του ενζύμου φωσφατάσης της τυροσίνης  (anti – IA2)

      4/  Αντισώματα έναντι του ενζύμου αποκαρβοξυλάσης του γλουταμικού  

           οξέος  (anti – GAD6

      5/ Aντισώματα κατά του μεταφορέα του ψευδαργύρου 8 (anti-ZnT8).

Παρακολούθηση

• Γλυκόζη πλάσματος νηστείας κάθε έτος.
• Έλεγχος HbA1c κάθε 3-6 μήνες ανάλογα με το βαθμό ρύθμισης

Ρύθμιση ΣΔ γενικώς HbA1c < 7%  , στους νεοδιαγνωσμένους HbA1c < 6,5%        και στους χρόνιους διαβητικούς με παρουσία επιπλοκών HbA1c <8%

• Γενική αίματος και ΤΚΕ  κάθε έτος
• Λιπίδια (ολική χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, HDL, LDL) 3 μήνες μετά την έναρξη αγωγής. Κατόπιν επίτευξης των στόχων έλεγχος των λιπιδίων κάθε έτος.
• Ουρία, Κάλιο, Νάτριο κατά την έναρξη της αγωγής και στην συνέχεια κάθε έτος.
• Κρεατινίνη και υπολογισμός σπειραματικής διήθησης (GFR) κατά την έναρξη της αγωγής.  Επαναπροσδιορισμός επί αλλαγής της αγωγής. Επί διατήρησης φυσιολογικών επιπέδων νεφρικής λειτουργίας έλεγχος κρεατινίνης κάθε έτος.
• Αλβουμίνη και κρεατινίνη ούρων για τον υπολογισμό της αναλογίας τους (ACR) κάθε έτος .
• Τρανσαμινάσες (AST, ALT), αλκαλική φωσφατάση, γGT, CPK, LDH κατά την έναρξη της αγωγής και στη συνέχεια κάθε έτος. Εξαίρεση αποτελεί η έναρξη υπολιπιδαιμικής αγωγής όπου απαιτείται η επανεκτίμηση των τρανσαμινασών κατά την έναρξη της θεραπείας και ανά μήνα για το πρώτο τρίμηνο καθώς και επί παρουσίας συμπτωμάτων συμβατών με πιθανή ηπατική ή μυϊκή βλάβη.
• Έλεγχος θυρεοειδικής λειτουργίας (TSH) σε ΣΔτ1, δυσλιπιδαιμία και ηλικία >50 ετών (κυρίως στις γυναίκες). Στο ΣΔΤ1 εκτός της ΤSH συνιστάται έλεγχος επίσης με FT4 καθώς και με αντιθυρεοειδικά αντισώματα (Αντι-TPO, anti Tg) ανά έτος. Επανεκτίμηση επί διαταραχής της θυρεοειδικής λειτουργίας.
• Σε περίπτωση ΣΔΤ1: Αντισώματα κατά ενδομυϊου, αντισώματα κατά ιστικής τρανσγλουταμινάσης και αντι DGP (Deaminated gluten Peptide), (IgA). Επί ΙgA ανεπάρκειας θα πρέπει να γίνονται IgG αντισώματα. Ο έλεγχος γίνεται στην πρωτοδιάγνωση και στη συνέχει ανά έτος αρχικά  τα πρώτα 3 χρόνια και ανά διετία στη συνέχεια
• Γενική ούρων κατά τη διάγνωση και στη συνέχεια κάθε έτος . Επί λευκωματουρίας κρίνεται αναγκαίος ο περαιτέρω έλεγχος για την προέλευση της).
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας κατά τη διάγνωση και κάθε έτος.
• Βυθοσκόπηση κατά τη διάγνωση και κάθε έτος για το ΣΔτ2.  Προκειμένου για ΣΔΤ1 ο έλεγχος με βυθοσκόπηση αρχίζει μετά 5 έτη από τη διάγνωση, προκειμένου για παιδιά προεφηβικά και μετά 2ετία προκειμένου για εφήβους. Στη συνέχει η βυθοσκόπηση γίνεται ανά έτος και επί προβλήματος ανά 6 μηνο ή σύμφωνα με τις οδηγίες του οφθαλμιάτρου.
• Triplex αγγείων (τραχήλου, κάτω-άκρων) επί κλινικών ενδείξεων και σε συνεργασία με αγγειοχειρουργό για την καλύτερη εκτίμηση και αντιμετώπιση του ασθενή.
• U/S ήπατος-χοληφόρων-νεφρών κατά περίπτωση
• Σε περίπτωση δυσλιπιδαιμίαs καλό είναι να γίνεται πιο ολοκληρωμένος έλεγχος με αποΑ1 Από Β, Lp(a)

Η συχνότητα του ανωτέρω ελέγχου δύναται να αλλάξει επί κλινικών ή εργαστηριακών ενδείξεων η κατόπιν εμφάνισης μικρο- ή μακροαγγειακών επιπλοκών για τον καλύτερο έλεγχο και την καλύτερη αντιμετώπιση του ασθενή.

Απαραίτητος εργαστηριακός έλεγχος των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη

• Κατά περίπτωση